Ο θάνατος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας

 

(σημείωμα του μεταφραστή για το έργο Ανεπίδεκτη διόρθωσης του Stefano Massini)

 

 

Η τεχνική του Massini: μια αποσπασματική αφήγηση, μια ακολουθία από σύντομες και γρήγορες σκηνές, δύο ή τριών σελίδων συνήθως, που κλειδώνουν ή κουμπώνουν με την τελευταία πρόταση, συχνά αποστομωτική, λες και η κάθε ιστορία δε γράφτηκε παρά μόνο για να καταλήξει σ’ αυτήν την πρόταση και στη μικρή, ανθεκτική σιωπή που την ακολουθεί.

 

Η σημασία που αποδίδει στα αντικείμενα — κι αυτά σιωπηλά και ανθεκτικά: ένα τετράδιο, ένα δεμάτι, μια πλαστική σακούλα, κέρματα, μαύρα γυαλιά, ένας τηλεφωνικός θάλαμος, μια μπάλα ˙ φθηνά, καθημερινά, χρηστικά αντικείμενα που συμπυκνώνουν κάθε φορά το νόημα μιας κατάστασης. (Κάποιες φορές, όταν το βλέμμα έρχεται πιο κοντά, το αντικείμενο αυτό αποδεικνύεται ανθρώπινο κεφάλι ή σωρός από πτώματα.)

         

Το ιδιαίτερο μέτρο της γραφής του, που την καθιστά θεατρική, παρότι πρόκειται για μια αφηγηματική γραφή, χωρίς πρόσωπα ή ρόλους, και για μια «γραφή ντοκουμέντο». Στο έργο Ανεπίδεκτη διόρθωσης, η επέμβαση του Massini έγκειται κυρίως στο να απομονώνει λέξεις της Άννα Πολιτκόφσκαγια πάνω στο λευκό χαρτί, μ’ έναν τρόπο που παραπέμπει άμεσα στον ποιητικό λόγο: κάθε λέξη είναι σημαντική και μοναδική.

 

Το πικρό και διακριτικό χιούμορ του κειμένου, που οφείλεται στο ότι ο συγγραφέας δεν επιχειρεί να παρουσιάσει την Άννα ως ηρωίδα ή ως άγια, αλλά ως μια γυναίκα επίμονη, μεθοδική, που διασταυρώνει τις πληροφορίες της, που προσέχει τις λεπτομέρειες, μια γυναίκα που συναντά σε κάθε βήμα της εμπόδια (ορισμένες φορές πολύ υλικά και πεζά) και προσπαθεί κάθε φορά να τα προσπεράσει.

 

Η πιο καθοριστική σκηνή του έργου είναι ίσως αυτή που φέρει τον τίτλο «Una donna come me» και κατά την οποία δολοφονείται μια μέρα, στην είσοδο της πολυκατοικίας της και στη θέση της, μια γυναίκα που «της έμοιαζε», μια «οποιαδήποτε» γυναίκα — «μια γυναίκα σαν κι εμένα», σκέφτεται η Άννα, σα να συνειδητοποιούσε ξαφνικά, μέσω αυτής της άγνωστης άλλης, κάτι από τον εαυτό της. Όπως η Σβιετλάνα Αλεξίεβιτς ή η Κωνσταντίνα Κούνεβα, η Άννα Πολιτκόφσκαγια είναι μια ηρωική φιγούρα σχεδόν «κατά τύχη», μια ηρωίδα παρά τη θέλησή της. Ο ηρωισμός εδώ δεν υπάρχει, ή μετράει ελάχιστα — αυτό που πολύ περισσότερο υπάρχει είναι η βαρβαρότητα και, από την άλλη, η επιθυμία για ζωή.

 

 

Δημήτρης Αλεξάκης

ΚΕΤ, 21 Σεπτ. 2014

 

[Η παράσταση Ανεπίδεκτη διόρθωσης ανεβαίνει στο ΚΕΤ από τις 29 Σεπτεμβρίου, κάθε Δευτέρα και Τρίτη, στις 21:00, σε σκηνοθεσία του Μιχάλη Κοιλάκου, με τον ίδιο και την Τάνια Παλαιολόγου]